Πριν από μερικές εβδομάδες δημοσίευσα μια (μη επιστημονική, μα εντελώς όμως) δημοσκόπηση για λογαριασμό του forum www.stayorgo.gr, (ναι, είναι παλιό, ναι είναι άθλια designed και όχι, δεν είναι responsive, κυρίως γιατί είναι παλιό και δευτερευόντως γιατί είμαι τεμπέλης). Ο σκοπός της ήταν να μαζέψει τάσεις, απόψεις και εμπειρίες από τους Έλληνες που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Ηταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον, γιατί υπήρξαν συνολικά 538 απαντήσεις. Τα συμπεράσματα δημοσιεύθηκαν σε μια σειρά από discussion topics του forum, συγκεκριμένα (μέχρι στιγμής) Εδώ, εδώ, εδώ, εδώ, εδώ και εδώ.
Επειδή εδώ γράφουμε (κυρίως) για τους σχετικούς με ΙΤ, να πω ότι η δημοσκόπηση έγινε με ένα ερωτηματολόγιο από Google Forms, ατελείωτο βρισίδι για τον τρόπο που έβγαζε το CSV και για το τι έπρεπε να κάνω για να περάσω τις απαντήσεις πολλαπλής επιλογής στον SQL Server (Hint: πολλά replace με queries), αρκετό χειροκίνητο data transformation (γιατί όταν δεν βάζεις dropdowns σε απαντήσεις και βάζεις ελεύθερο κείμενο το πληρώνεις ακριβά) και τελικά μαγικές στιγμές με το Microsoft PowerBI που μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω αυτό για το οποίο γράφω εδώ τώρα: Να απομονώσω όσους δήλωσαν οτι εργάζονταν στον ευρύτερο IT τομέα (developers, IT pros, technicians κλπ) και να δούμε τι συμπεράσματα βγαίνουν (αν βγαίνουν) για αυτούς μόνο.
Εκ των 538 λοιπόν, περίπου 88 δήλωσαν σχετικά με το IT επαγγέλματα (η διαλογή έγινε χειροκίνητα λόγω του ότι το επάγγελμα ήταν προαιρετικό και free text πεδίο, οπότε μπορεί να μου έχουν ξεφύγει κανα δυο εγγραφές).
Ετρεξα λοιπόν τα charts κλπ που έφτιαξα στο PowerBI για το σύνολο των συμμετεχόντων, φτιάχνοντας και κάποια ακόμα, μόνο για τους 88 αυτούς και ιδού τα αποτελέσματα (δεν είναι αποτελέσματα για να βγάλετε κάποιο ασφαλές συμπέρασμα, μια και το δείγμα δεν είναι σε καμία περίπτωση σταθμισμένο - απάντησαν όσοι το είδαν από τα social media και επέλεξαν να απαντήσουν):
Στην ερώτηση για το ποιά χώρα επέλεξαν, τα αποτελεσματα είναι τα παρακάτω (εμφανίζονται μόνο οι χώρες με 3 συμμετοχές και άνω). Βλέπετε μια σαφή τάση για UK.
Στην ερώτηση για το ποιός ήταν ο λόγος για τον οποίο αρχικά έφυγαν από την Ελλάδα, υπήρχαν 12 δυνατές απαντήσεις με δυνατότητα επιλογής περισσότερων από μίας. Οι απαντήσεις ήταν:
- Η κρίση στην Ελλάδα γενικά
- Δεν μπορούσα να βρω δουλειά γενικά
- Δεν μπορούσα να βρω δουλειά στο αντικείμενό μου
- Οι χαμηλές αμοιβές
- Η έλλειψη δυνατότητας επαγγελματικής εξέλιξης
- Οι κακές εργασιακές σχέσεις
- Η υψηλή φορολογία
- Η αίσθηση ότι τα παιδιά μου δεν θα έχουν μέλλον στην Ελλάδα
- Η πολιτική αστάθεια
- Η αίσθηση ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει
- Οι κακές κρατικές υποδομές και υπηρεσίες (παιδεία, υγεία, δημόσιες υπηρεσίες κλπ)
- Είχα την ευκαιρία να το κάνω και το έκανα
Και τα αποτελέσματα φαίνονται παρακάτω:
Οπως φαίνεται, η "απελπισία" του ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει έρχεται πρώτη (και στο γενικό σύνολο ήταν κάπως έτσι) αλλά επίσης σημαντική φαίνεται να είναι για τους εργαζόμενους στην πληροφορική η έλλειψη υψηλών μισθών και δυνατοτήτων εξέλιξης. Προσοχή: Μιλάμε για λόγους που κάνουν τους ανθρώπους να φεύγουν από τη χώρα, όχι απλά να γκρινιάζουν!
Σημείωση: Η απάντηση "απλά μπορούσα να το κάνω και το έκανα", παρ'ο,τι δημοφιλής, είναι κάτι σαν μπαλαντέρ - δηλαδή δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα από αυτή και μόνο, αν και υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που απλά περιμένουν να τους δοθεί η ευκαιρία χωρίς να έχουν σώνει και καλά κάποιον άλλο λόγο. Αυτό και ότι βαριόμουν να βάλω περισσότερα κριτήρια στο PowerBI.
Οκ, έφυγαν αυτοί που έφυγαν. Οικονομικά, πώς τα βρήκαν; Η ερώτηση ήταν πώς είναι τα οικονομικά τους τώρα γενικά σε σχέση με την προηγούμενη κατάσταση στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου και του ενδεχομένως υψηλότερου κόστους ζωής).
Η απάντηση είναι προφανής:
Το χωρίς label κομμάτι ανταποκρίνεται στην απάντηση "χειρότερα" την οποία έδωσε μόνο 1 άτομο.
Η κατανομή ανάλογα με το χρόνο παραμονής στο εξωτερικό:
Μιλάμε, δηλαδή, ως επί το πλείστον, για νεομετανάστες, οι οποίοι έφυγαν κατά την έναρξη της κρίσης ή αργότερα.
Οσον αφορά στην οικογένεια, για να δούμε τι κάνανε. Η ερώτηση ήταν αν πήραν μαζί τους την οικογένειά τους.
Μεγάλο ποσοστό φαίνεται ότι δεν έχει οικογένεια, κάτι που κάνει τη μετακίνηση προφανώς ευκολότερη. Από την άλλοι, θα υπάρξουν αρκετοί φαρμακόγλωσσοι που θα αρχίσουν τα σχόλια τύπου "να, ορίστε, τους πληροφορικάριους δεν τους θέλει κανείς και μένουν στο ράφι". Αγνοήστε τους :) Το ποσοστό ανθρώπων που πήραν άμεσα την οικογένειά τους μαζί είναι μεγάλο, πράγμα που υπονοεί ότι προφανώς είχαν "στρωμένη" κατάσταση πριν ακόμα φύγουν. Σημείωση: Το κομμάτι χωρίς label είναι το "όχι, και ούτε πρόκειται" με 2 απαντήσεις.
Ορίστε και ένα γράφημα κατανομής ηλικιών. Η πιό συχνα συναντώμενη ηλικία είναι 30-39. Το γράφημα αφορά όσους έδωσαν την ηλικία τους μια και η ερώτηση ήταν προαιρετική (και free text, και ο συντάσσων το ερωτηματολόγιο επιεικώς ηλίθιος γιατί μετά καθόταν και έβγαζε age ranges με το χέρι, αλλά ας μην το συζητήσουμε αυτό περαιτέρω):
Και ένα breakdown χωρών ανά ηλικία που σε τόσο μικρό δείγμα ενδέχεται να μην έχει σοβαρή αξία αλλά μου αρέσει να κάνω περίεργα γραφήματα. Και πάλι αφορά σε χώρες με 3 συμμετοχές και άνω:
Τελος, μια πιό αναλυτική παρουσίαση των λόγων αποχώρησης ανά ηλικιακή ομάδα:
Είδατε πόσο μικρά είναι τα ποσοστά του "δεν μπορούσα να βρω δουλειά"; Αυτό μας λέει (τουλάχιστον σε εμένα) ότι στην Ελλάδα (ακόμα) δεν είναι τόσο μεγάλη η ανεργία στον κλάδο - όμως, οι μισθοί και οι προοπτικές εξέλιξης βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Το υψηλό ποσοστό που βλέπω στην ομάδα 18-29 μπορώ να το δικαιολογήσω γιατί εκτιμώ ότι πρόκειται για άτομα που επιχειρούσαν να βρουν την πρώτη τους δουλειά (συνήθως με πολύ λίγη ή καθόλου εμπειρία) και δεν υπήρχαν εργοδότες που να επιθυμούσαν σε αυτή την περίοδο να αναλάβουν το ρίσκο. Και οι pending στρατιωτικές υποχρεώσεις παίζουν το ρόλο τους.
Τα ποσοστά όμως είναι σαφως μεγαλύτερα στο παρακάτω:
Ένα σχετικά μικρό ποσοστό όσων απάντησαν είχε πρόβλημα να βρει δουλειά στο αντικείμενό του. Λογικό το μικρό ποσοστό, αν πάμε με την υπόθεση που διατυπώθηκε παραπάνω, δηλαδή οτι η συνολική ανεργία στον κλάδο είναι ακόμα σε χαμηλά επίπεδα.
Ομως, αυτοί που είχαν ήδη δουλειά...κλαίνε για την εξέλιξη. Σε περιόδους κρίσης, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό είναι ένα ωραίο αστείο, και ακόμα μεγαλύτερο αστείο είναι η εκπαίδευσή του. Κατανοητό.
Σχετικά υψηλα τα ποσοστά για "γενικούς" προβληματισμούς, σε σχέση με αυτά που θα ανέμενα (οχι ως λόγους ανησυχίας, ως λόγους μετανάστευσης). Ομως, φαίνεται ότι οι "γενικοί" προβληματισμοί έχουν εδώ και καιρό σταματήσει να είναι "γενικοί".
BOOM! Ενώ η πολιτική αστάθεια απασχολεί τους μεγαλύτερους, κυρίως, σε ηλικία (λόγω του ότι έχουν μια εμπειρία και από παρελθούσες καταστάσεις), η "αίσθηση ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει" είναι διαχυτη σχεδόν ομοιόμορφα σε σημαντικό ποσοστό του δείγματος. Την ονόμασα "απελπισία" πιό πάνω, και είναι το μοναδικό συνώνυμο που μπορεί κανείς να δώσει σε αυτή την αίσθηση όταν αποτελεί λόγω του να πάρεις τα μπογαλάκια σου και να φύγεις.
Ενώ η φορολογία δεν φαίνεται να αποτελεί ισχυρό λόγο να τα μαζεύουμε για άλλες πορτοκαλιές, η έλλειψη υποδομών (η ακριβής ερώτηση αφορούσε παιδεία, υγεία κλπ) φαίνεται να είναι σημαντικός λόγος. Ενώ θα περίμενε κανείς τις μεγαλύτερες ηλικίες να προβληματίζονται, εντούτοις οι μικρότερες είναι πιό ανήσυχες. Υποψιάζομαι λόγω των ευκαιριών εκπαίδευσης που (δεν) έχουν εδώ.
Τόσο οι κακές εργασιακές σχέσεις όσο και οι χαμηλοί μισθοί φαίνεται να απασχολούν το σύνολο των ερωτηθέντων. Βέβαια, αυτά τα δύο πάνε μερικές φορές hand-in-hand.
Για περισσότερες λεπτομέρειες όπως π.χ. απαντήσεις σε ελεύθερες ερωτήσεις, μπορείτε πάντα να δείτε τα links στο stayorgo.gr που δίνω στην αρχή του άρθρου.
Το δείγμα είναι πολύ μικρό και η δημοσκόπηση, όπως είπα, μη επιστημονική (το λέω και το ξαναλέω γιατί σε κάποια Facebook groups που τη δημοσίευσα μου αρχίσανε κάτι γκρίνιες του στυλ "και πώς να την εμπιστευτώ", "δεν είναι επιστημονική", "δεν ξέρω από πού βρήκες το δείγμα", ενώ ένας μου έστειλε και links να διαβάσω μεθοδολογία δημοσκοπήσεων(!). Ας το ξαναπούμε λοιπόν: Και το ερωτηματολόγιο και οι απαντήσεις είναι απλά ένας τρόπος να ικανοποιήσουμε την περιέργειά μας, όχι να βγουν ασφαλή στατιστικά συμπεράσμ��τα, κάτι για το οποίο θα απαιτούνταν μια πολύ πιό οργανωμένη προσπάθεια (και ενδεχομένως και κάποιο budget).
Αρα βολευτείτε με "του φτωχού" τώρα και αν αργότερα γίνει κάτι σοβαρότερο εδώ είμαστε :)